Van delta naar delta

Denkend aan Tulcea zie ik brede rivieren

Traag door oneindig laagland gaan...

 Tulcea ligt midden in de Donaudelta. We zijn bijna op het verste punt maar het ziet eruit als thuis. Dijken, beschoeiing, koeien, huisjes met rieten daken. De Rijndelta en de Donaudelta, het zijn twee uiteinden van de Europese landmassa die we in tien weken zijn overgestoken. 500 kilometer Rijn, 380 Main, Main-Donaukanaal 170, en Donau 2400. Bij elkaar 3450 kilometer. De Europese waterscheiding ligt op kilometer 102 in het kanaal, dus ongeveer 1000 kilometer van de Noordzee af. Het andere deel, ruim twee keer zoveel, is Donaustroomgebied, en daarvan bereiken we nu het eind.



Het plaatst me oog in oog met mijn vertekende beeld van Europa en onze plek daarin. In Nederland zitten wij aan de westelijke buitenrand, wij kijken tegen de continentale bergrug met zijn waterscheiding aan en denken dat het daar ophoudt. En als we het al anders denken, dan voelen we het niet. Het gebeurt immers allemaal aan de westelijke kant, die van Brussel, Parijs, Londen, Frankfurt?
Vanaf de Donaudelta kijken wij nu vanuit het oosten tegen de bergrug aan, geïmponeerd, al is het alleen maar omdat we er over een paar maanden weer overheen moeten, en wij zijn onder de indruk van hoe groot, wijds en uitgestrekt oostelijk Europa is.
Natuurlijk is het een gebied met veel armoede en achterstand. Tegelijk, wat een enorm areaal aan vruchtbare grond ligt hier. De brede band van löss, een metersdiepe laag van zwarte aarde waarvan wij in Zuid-Limburg het laatste puntje hebben, strekt zich uit tot in de Oekraïne. In de 19e eeuw was dit een van de graanschuren van Europa, en dat zou het weer kunnen worden. 
Als het onontgonnen gebied was, zouden landverhuizers en kolonisten hier zo een Europese Nieuwe Wereld kunnen bouwen. Maar maagdelijk gebied is het niet, integendeel, het heeft een lange en tragische geschiedenis van wanbestuur en plundering. Ook landverhuizers hebben er zelden goede ervaringen opgedaan. Zie de deportaties van Zwaben uit het Banaat, Saksen uit Transsylvanië, en weer andere Duitsers uit Bessarabië. 
Bessarabië? Ja, het gebied dat tegenwoordig bijna helemaal in het vreemde staatje Moldava ligt. De tsaren troffen er moerasland aan, en voor de ontginning daarvan lokten ze er Zuid-Duitsers naartoe. Op de heenreis stierf negentig procent; de "terugreis" werd onder de vlag van Heim ins Reich in 1939 bepaald door het Molotov-Ribbentrop verdrag.
En dan hebben we het nog helemaal niet over de Joden, die telkens weer ergens anders heen gejaagd werden waar ze noodgedwongen een bestaan moesten opbouwen. De shtetl is niet uit keuze, laat staan luxe of overvloed ontstaan. En meer dan alle anderen hebben zij de prijs van rancune en haat betaald.
Dit is geen gebied van ambitie, kansen pakken, en het optimisme waarmee de Verenigde Staten zich op de wereldkaart hebben gezet. Er zit veel leed, dood, rancune en de sfeer van onbetaalde rekeningen in de grond. Het gaat heel veel vergen om dat tij te keren. 
En ik besef hoe bevoorrecht wij zijn in de delta aan de andere kant van Europa.